Florür Arıtma – Florürü Arıtan Su Arıtma Cihazları

Florür Arıtma, Flor yeryüzündeki en yaygın on üçüncü elementtir ve bütün su kaynaklarında mevcuttur. Flor elementi tabiatta florür iyonu (F^–) veya florür bileşikleri olarak bulunur. Normal olarak yüzey sularında yüksek miktarda florür bulunmaz, ancak bazı yeraltı sularında ve kaplıca sularında yüksek miktarlarda florür bulunabilir. Ayrıca volkanik alanlardaki su kaynaklarında florür konsantrasyonları yüksek olmaktadır. Hemen bütün yiyeceklerde eser miktarda da olsa florür bulunur. Balık ve çayda yüksek miktarda florür bulunduğu bildirilmektedir.

Sudaki florürü arıtmak için ters ozmoz su sistemleri yeterlidir. Ev girişleri, bina girişleri için endüstriyel su arıtma sistemlerini tercih etmeniz gereklidir. Bu su arıtma cihazları suyu florürden, arsenikten ve diğer kanserojen maddelerden arındırır. Zekâ geriliğine, kansere, üreme sistemi rahatsızlıklarına ve birçok hormon el hastalığa sebep olduğu hakkında üzerinde güçlü şüpheler bulunduran florür bireylerin önlem alması gereken bir mineral durumundadır.

Florürün zararlı risklerinden korunmak isteyen bireyler için doğal içerikli diş macunları ve arıtılmış sular oldukça büyük avantaj sağlamaktadır. Bazı ülkeler politikaları gereğince şebeke sularına ekstra florür katmakta ve böylece halkının diş sağlığını koruduğunu savunmaktadır. Sudaki florür miktarının sağlık standartlarına uygun olması oldukça önemlidir. Arıtma sistemi kullanılarak sağlık standartlarına uygun suyu elde etmek mümkündür. Gereksiz maddeleri ayrıştırarak kaliteli suyu elde etmenize olanak tanıyan arıtma işlemiyle florürün tehlikelerinden korunmanız mümkündür. Arıtma işlemiyle sağlığınıza tehdit oluşturmayan değerlerdeki suya kavuşabilirsiniz.

Florür Arıtma

Sudaki Florürün Zararları Nelerdir?

Doğada eser miktarda bulunan bu maddenin insan beynine olumsuz etkisi olduğu bilim insanları tarafından sıkça dile getirilmektedir. Su içerisinde bulunan florür miktarının alınması gereken miktardan fazla olması insan fizyolojisine zararlar bıraktığı araştırmacılar tarafından belirtilmektedir. İçtiğimiz su içerisinde yeteri miktarda florür bulunduğundan üstüne bir de diş macunları içerisinde bulunan florürü de bünyemize kattığımızda felaket tablosu genişlemektedir. Esasen zehirleyici özellikte olan flor elementi kadar tehlikeli olmasa da florür de zararlı bir maddedir.

Yapılan araştırmalara göre su içerisinde bulunan florür miktarının beyin gelişimini olumsuz yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu noktada florürün hiç de masum bir element olmadığı ortaya koyulmaktadır. İçtiğimiz sulardaki florür miktarlarına bu yüzden oldukça dikkat edilmesi gerekmektedir. Şebeke sularında bulunan yoğun miktardaki suyun tüketilmemesi önerilir. Bunun için suyunuzu kendiniz arıtarak tüketmeniz en sağlıklı yöntem olarak belirtilmiştir. Dışarıdan hazır aldığınız şişe suları içerisindeki florür oranları iyi okunmalı ve analiz edilmelidir. Fazlasının vücut fonksiyonlarına olumsuz yönde etki ettiği bilinen bu elementin kullanım alanları iyi belirlenmeli ve önlemler alınmalıdır.

İçme Suyundaki Florür

İçme suları ve gıdalar vasıtası ile alınan florür dişlerin çürümelere karşı direncini artırmakta ve diş sağlığı açısından faydalı olmaktadır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde 1945’den bu yana içme sularına florür eklenmektedir. İçinde yetersiz miktarda florür olan bir suya florür ekleme işlemi modern su mühendisliğinde kabul görmüş ve oldukça yaygın bir işlem olmakla beraber Türkiye’de henüz yaygın olarak tatbik edilmemektedir. Ancak bazı kaynak sularına özel olarak florür eklendiği bilinmektedir.

Genel olarak kalkınmış ülkelerde ve bilhassa ABD’de içme sularına florür eklenmektedir. 1995 Yılı itibarı ile Amerikan halkının yüzde 62’si suni olarak florür eklenmiş içme sularını tüketiyordu. 2010 senesine kadar ABD halkının yüzde 75’inin florür eklenmiş suları tüketmesi hedeflenmektedir. İçme sularına florür eklenmesi American Dental Association (ADA), American Medical Association, Center for Disease Control (CDC) ve U.S. Public Health Service (USPHS) gibi teşkilatlar tarafından desteklenmektedir. Avustralya, Malezya, Yeni Zellanda, Kanada, İsrail, İngiltere, Hong Kong ve Singapur’de da içme sularının büyük bir kısmına florür eklenmektedir.

Florürün Ne Kadarı Zararlı?

Az miktarda florür faydalı olmakla beraber aşırı miktarda alınmasının bazı mahzurları vardır. İçinde 2 mg/L’den fazla florür bulunan içme sularını uzun süre tüketen çocukların dişlerinde fluorosis tabir edilen renk bozulmaları (lekeler) meydana gelmektedir. Bazı durumlarda dişlerde aşınma ve hatta diş etlerine kadar dişlerin erozyonu görülmektedir. İçinde 4 mg/L veya daha fazla florür bulunan suların uzun süre tüketimi ise kemik fluorosisi, kemiklerde hasar ve nörolojik bozukluklar meydana çıkarabilir (AWWA, 1999).

İçme suyunda florür konsantrasyonu yaklaşık 1,5 mg/L’ye kadar artırıldıkça diş çürümeleri azalmaktadır. Şekil-1’deki rakamlar 1930’lu yıllarda ABD’de yapılan araştırmalara dayanmaktadır. Bu şekilde de görüldüğü gibi, suda hiç florür olmamasına kıyasla 1,0 mg/L seviyesinde florür bulunması diş çürüklerinin sayısını yüzde 60 civarında azaltmaktadır. Bu şekildeki veriler 21 değişik şehirde 12 ile 14 yaşları arasındaki 7257 çocuğun muayenesine dayanmaktadır (Dean, 1943). Bu çalışmadan sonra florürün diş sağlığına etkileri ile ilgili yüzlerce çalışma yapılmıştır (AWWA, 1999). Florür miktarının daha fazla artırılmasının çürükleri önlemek açısından önemli bir faydası yoktur. Ancak konsantrasyon 1,5 mg/L’den daha yukarı doğru artırıldıkça diş fluorosisi vakaları artmaya başlar.

Burada şunu da ilave etmeliyiz ki, içme sularına florür eklenmesine uzun senelerdir şiddetle muhalefet eden bazı kesimler de mevcuttur. Ancak bunların öne sürdüğü iddialar bilimsel literatürde ve otorite olarak kabul edilen teşkilatlar tarafından kabul görmemiştir. İçme sularına diş sağlığını korumak için eklenen florürün kanser, beyin hasarı veya osteoporoz ile ilişkisi olduğu belgelenememiştir.

Her gün içilen su miktarı hava sıcaklığına (iklime) bağlı olduğu için tavsiye edilen florür konsantrasyonları da hava sıcaklığına göre değişmektedir. Tablo-1’deki florür değerleri içme suları için ABD’deki CDC (Center for Disease Control) tarafından tavsiye edilen “en iyi” florür konsantrasyonlarıdır (AWWA, 1999).

Tablo-1: İçme suyunda bulunması tavsiye edilen florür miktarı. (Kaynak: AWWA, 1999)

Tablo-1’deki değerler şu formüle uygundur (Hammer): En iyi florür konsantrasyonu (mg/L) = 0,34/(0,16+0,011T)

Bu formüldeki T sembolü oC olarak sıcaklığı temsil etmektedir. Bu formüle göre hesaplanan değerler Şekil-2’de gösterilmiştir. Bu şekildeki alt sınır ve üst sınır değerleri de CDC tarafından tavsiye edilen değerlerdir (AWWA, 1999). Arıtma tesisinde suya florür eklenirken bu sınırlar arasında kalınması tavsiye edilmektedir.

Florür tüketiminin kalıcı dişleri henüz teşekkül etmemiş ve teşekkül etmekte olan küçük çocuklar için faydalı olduğu, yetişkinler tarafından tüketilmesinin faydasız veya daha az faydalı olduğu kabul edilmektedir. Ancak içme suyunda florür bulunmasının yetişkinlere de faydası olduğunu bildiren kaynaklar da mevcuttur. Kalıcı dişlerin oluştuğu yıllarda (ilkokul öncesi ve ilkokul çağında) vücuda alınan florür iyonunun (F^–) diş yapısı içinde hidroksit (OH^–) iyonunun yerini aldığı ve netice olarak dişlerin asitlere karşı daha dayanıklı hale geldiği ve asit üreten bazı bakterilerin inhibe olduğu düşünülmektedir. Dişler teşekkül ettikten sonra diş yapısındaki florür miktarında mühim bir değişiklik olmaz.

İçme suyunda 0,7 mg/L veya daha fazla florür varsa (böyle bir su tüketiliyorsa), ayrıca florür tabletleri vb. florür takviyelerini kullanmaya gerek yoktur. İçme suyunda florür daha az ise tabletlerle ve florürlü diş macunları ile takviye yapılabilir. Çok küçük çocukların çok miktarda diş macununu yutabilecekleri göz önüne alınıp florür muhtevası düşük macunlar kullandırılması ve kontrollü bir şekilde tabletlerle takviye yapılması tavsiye edilmektedir.

Suda 0,3 mg/L’den az florür varsa, 0-2 yaş arasında 0,25 mg/gün, 2-3 yaş arasında 0,5 mg/gün, 3 yaşından sonra da 1 mg/gün miktarlarında ilave florür alınması faydalı olacaktır. Sudaki florür miktarı 0,3-0,7 mg/L arasında ise 2 yaşına kadar ilave florür tüketimine gerek yoktur; 2-3 yaşlarında 0,25 mg/gün, 3 yaşından sonra da 0,50 mg/gün ilave florür alınması yeterli olacaktır. Bu rakamlar genel kabul görmekle beraber, florür tabletleri gibi takviyelere başlamadan önce bir diş hekimine veya çocuk hastalıkları uzmanına danışılması tavsiye edilir. Hekimin doğru bir karar verebilmesi için içme suyunda ne kadar florür olduğunu bilmesi lazımdır.

Florür Arıtma

Florür konsantrasyonu 2 mg/L’den fazla olan bir su içme suyu olarak kullanılacaksa, arıtma tesisinde florürün bir miktar giderilmesi düşünülmelidir. Konsantrasyon 4 mg/L’yi aşıyorsa florür giderimi mutlaka tatbik edilmelidir. Alum (Al₂(SO₄)₃) ile yumaklaştırma ve çöktürme/filtrasyon işlemleri ile florür miktarı azaltılabilir. Florür inorganik bir adsorbant olan aktif alumina ile etkili bir şekilde giderilebilir (AWWA, 1999). Ayrıca kireç ile yumuşatma, ters osmoz ve elektrodiyaliz florür giderimi sağlayan metodlardır.

Florür muhtevası yetersiz bir suya florür eklenmesinin hedefi tüketicilerin diş sağlığının korunmasıdır. Suya florür şu sekiz bileşikten biri kullanılarak eklenir (Sawyer ve diğerleri, 1994; AWWA, 1999):

1. NaF (sodyum florür)
2. KF (potasyum florür)
3. CaF₂ (kalsiyum florür)
4. HF (hidroflorik asit)
5. Na₂SiF₆ (sodyum silikoflorür)
6. MgSiF₆ (magnezyum silikoflorür)
7. H₂SiF₆ (silikoflorik asit)
8. (NH₄)₂SiF₆ (amonyum silikoflorür)

Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı sodyum florürdür. Bütün bu bileşikler suda iyonlaşarak florür (F_–) iyonunu serbest bırakırlar. Bulanıklık ve/veya organik madde giderimi için alum kullanıldığı durumlarda florür de kısmen giderileceği için florür ekleme işlemi tasfiye tesisi çıkışında (en azından yumaklaştırma ve çöktürmeden sonra) tatbik edilmelidir.

Aksi takdirde eklenen florürün bir kısmı ziyan edilmiş olacaktır. İmalat sırasında florür bileşiklerinin içine eser miktarda arsenik, kurşun veya çinko karışmış olabilir. Normal olarak bunların konsantrasyonları zararlı olmayacak kadar azdır. İçme suyuna florür katmayı planlayan işletmeler kullanacakları kimyevi maddenin saflığını tespit etmelidir.

Türkiye İçme Sularında Florür

İstanbul’un içme suyu kaynaklarının gerek İSKİ, gerekse Hıfzıssıhha Enstitüsü tarafından yapılmış tahlilleri yazarın elinde mevcuttur. Ayrıca, Marmara Üniversitesi Çevre Mühendisliği Laboratuvarı’ndaki imkanlarla da musluk suyunda florür tayinleri yapılmıştır. İstanbul’un önemli su kaynaklarında (Ömerli, Terkos, Elmalı, Alibeyköy, Büyükçekmece) florür konsantrasyonları yaklaşık 0,1 ile 0,2 mg/L arasında değişmektedir.

Tablo-2: İSKİ Tesis çıkışlarında florür konsantrasyonları. (Kaynak: Saatçı ve diğerleri, 1996)

Tablo-3 : Marmara Bölgesinde florür değerleri (mg/L).(Kaynak: Hapçıoğlu ve diğerleri, Aralık 1992)

Türkiye genelinde su kaynaklarının ekserisinde yetersiz miktarda florür bulunduğu bilinmektedir. İstisna olarak İsparta’da, Ankara’nın güney-batı bölgesinde, Doğu Beyazıt’ta ve Edirne Habiller Köyü’nde yüksek florür konsantrasyonları tespit edilmiştir. Şişe, damacana veya su istasyonları vasıtası ile dağıtılan suların çoğunda da florür miktarları eser miktardadır veya 0,7 mg/L’nin çok altındadır.

Florür Tavsiyeleri

• İçme sularında 0,7 ile 1,2 mg/L arasında florür bulunması diş sağlığı açısından faydalıdır. Eğer vücuda başka (florür tabletleri vb. gibi) kaynaklardan yüksek miktarda florür girmiyorsa, bu konsantrasyonlardaki florürün zararlı bir etkisi olmaz.
• Aşırı florür tüketiminden kaynaklanan diş fluorosisine mâni olmak için içme sularında florür konsantrasyonu 2 mg/L’nin altında tutulmalıdır. Florür konsantrasyonunu 1,5 mg/L seviyesinin altında tutmak daha temkinli bir yaklaşım olur ve tavsiye edilir.
• Diş ve kemik sağlığı açısından içme sularında florür miktarı 4 mg/L’yi aşmamalıdır. Bir su kaynağında florür konsantrasyonu 4 mg/L’den daha yüksekse başka bir su kaynağı bulunmalıdır. Başka bir kaynaktan faydalanmak mümkün olmuyorsa, sudaki florür miktarı uygun bir arıtma usulü ile azaltılmalıdır.
• İçme suyunda yetersiz miktarda florür varsa, florür ihtiva eden diş macunlarının kullanımı ve/veya düzenli olarak florür tabletleri alınması tavsiye edilmektedir. Florür aşırı miktarda tüketildiği zaman zararlı olabileceği için, küçük çocukların bunları büyüklerin gözetiminde kullanmaları uygun olacaktır.
• Florür ilkokul öncesi ve ilkokul çağında (kalıcı dişler tamamen teşekkül etmeden) düzenli olarak tüketilirse azami fayda sağlanabilir.

Florürün Faydaları

• Diş ve kemik oluşumunda yardımcı olan florür insan sağlığı için çok önemlidir.
• Hepimiz günlük hayatta diş minesine zarar verecek pek çok gıda ve sıvı tüketiyoruz.
• Bu durumda diş minesini ve diş etlerini güçlendirmek adına florürün çokça katkıları vardır.
• Kullanımından fazla alınmadığı sürece bir zararı tespit edilmemiştir.

Florürün Zararları

• Vücudumuza çokça gıda yoluyla veya sıvılarla flor alabiliyoruz.
• Ancak floru gereğinden fazla alındığında ki bunu bilemediğimiz için flor vücutta birikerek beyinde ve kemiklerde “florosiz” yani davranış değişikliği IQ düşüklüğüne yol açar.
• Vücuda verdiği zarar troid için kötüdür.
• Fazla florür iskelet sisteminin zayıflamasına yol açar.
• Özellikle çocukların diş macunu yutmamasına dikkat edilmelidir.
• Yine de florürün neden olduğu ölümler yok denecek kadar azdır.
• İçindeki kanserojen madde sebebiyle kanser riski taşır.
• Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur.
• Vücuttaki enfeksiyonlarla savaşmak zorlaşır.