Polidipsi (Aşırı Susuzluk) Nedir?

Polidipsi, susuzluğu gidermek için çok fazla su içmenize rağmen aşırı susama hissini tanımlamak için kullanılan tıbbi terimdir. Polidipsiniz varsa, normalden daha fazla idrar yaptığınızı (poliüri) ve idrarınızın renginin berrak olabileceğini de görebilirsiniz [1].

Susuzluk, vücudunuzun yüksek sıcakta terleme veya bir hastalıktan kaynaklanan dehidrasyon gibi bir sıvı dengesizliğini düzeltmek için kullandığı doğal bir yol olsa da aşırı susuzluk birkaç sağlık durumunun belirtisi olabilir. Polidipsi, diyabetle ilişkili en yaygın semptomlardan biridir ve özellikle şizofreni olmak üzere bazı ruh sağlığı sorunları olan kişilerde de bir şekilde yaygındır [2].

Polidipsi ile ilişkili riskler vardır, bu nedenle onu tanımak ve altta yatan nedeni tedavi etmek esastır.

Polidipsinin (Aşırı Susuzluk) Sebepleri Nelerdir?

Diyetiniz, fiziksel aktiviteniz ve iklim gibi faktörlere bağlı olarak zaman zaman daha fazla suya ihtiyacınız olabilir [3]. Ancak her zaman aşırı susadığınızda ve bu nedenle sık sık büyük miktarlarda sıvı içme ihtiyacı hissettiğinizde, susuzluğunuz anormal olabilir.

Bazıları zihinsel, bazıları ise fiziksel bir duruma bağlı olan polidipsi’nin birkaç nedeni vardır.

Primer Polidipsi Primer polidipsi, aşırı susuzluğunuzun nedeninin fiziksel bir durum olmaması durumunda ortaya çıkar. İki ana primer polidipsi türü vardır; psikojenik polidipsi ve dipsojenik polidipsi.

Psikojenik Polidipsi

Psikojenik polidipsi; bipolar bozukluk, depresyon ve şizofreni gibi bazı akıl sağlığı durumlarında ortaya çıkan davranışsal bir sorundur. Psikiyatrik sorunları olan insanların %20’sinin psikojenik polidipsi yaşayabileceğine inanılıyor [2].

Psikojenik polidipsili kişilerde, fizyolojik bir neden olmasa bile su içme dürtüsü oldukça kuvvetlidir. Araştırmacılar bunun neden tam olarak olduğunu bilmemekle birlikte; bazı ilaçların sorunu daha da kötüleştirebileceği düşünülmektedir [4].

Dipsojenik Polidipsi

Zorunlu su içme olarak da adlandırılan dipsojenik polidipsi, beyninizde susuzluğu kontrol eden bölge olan hipotalamus değişikliğe uğradığında ortaya çıkan beyinde bir işlev bozukluğu ile ilgili olabilir.

Bazen de insanlar; aşırı miktarda su içmenin sağlığa iyi geldiğini düşündüklerinde dipsojenik polidipsi yaşarlar. Daha sonra zorunlu olarak gerekenden daha fazla su tüketirler [1].

İkincil Polidipsi

İkincil polidipsi, bir hastalık veya ilaç nedeniyle fazla su içmeyi içerir. İkincil polidipsi’nin en yaygın nedenleri diabetes mellitus ve diabetes insipidus’tur. Dehidreyseniz, hamileyseniz veya bazı ilaçları alıyorsanız da ikincil polidipsi yaşayabilirsiniz.

Diabetes Mellitus

Diabetes mellitus, hiperglisemi veya yüksek glikoz seviyeleri ile karakterize tip 2 diyabet gibi çeşitli hastalıkları içeren bir gruptur. Hiperglikeminiz olduğunda, artan idrara çıkmanın yanı sıra ikincil polidipsi de yaşayabilirsiniz. Hiperglikeminin diğer potansiyel belirtileri arasında polifaji (artan açlık), kilo kaybı ve bulanık görme yer alır [5].

İkincil polidipsi, diabetes mellitusta kanınızda biriken fazla glikozun bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu fazla glikoz oluştuğunda, böbrekleriniz fazla glikozu filtrelemek için aşırı çalışmaya başlar ve bu süreçte vücudunuzdan sıvıları çekerler. Vücudunuz sık idrara çıkma yoluyla sıvı kaybettiğinden, beyninizi, kaybettiklerinin yerine daha fazla su içmesi için uyarır [6].

Diabetes İnsipidus

Diabetes mellitus’tan farklı olarak, diabetes insipidus kan şekeri seviyenizle değil, yanlış böbrek fonksiyonuyla ilgilidir. Nadir bir durumdur ve böbreklerinizin vücudunuzdaki sıvı miktarını dengelemesine yardımcı olan bir hormon olan vazopressin ile ilgili problemler olduğunda ortaya çıkar. Diabetes insipidus’unuz varsa, aşırı idrar yaparsınız. Bu artan idrara çıkma, nihayetinde ikincil polidipsiye neden olur [7].

Hamileler geçici olarak diabetes insipidus geliştirebilirler. Bu durum nadirdir, ancak gerçekleştiğinde genellikle üçüncü trimesterde gelişir [8].

İlaç Kaynaklı İkincil Polidipsi

İkincil polidipsiye yol açabilen bazı ilaçlar vardır. Bunlar şunları içerir [9]:

• Antikolinerjikler; idrar disfonksiyonunu, irritabl bağırsak sendromunu, Parkinson hastalığını veya psikiyatrik durumları tedavi etmek için kullanılabilir [10].
• Diüretikler; vücudunuzun fazla su ve tuzdan kurtulmasına yardımcı olur.
• Fenotiyazinler; psikiyatrik bozuklukları tedavi etmek için kullanılır.

Polidipsi Belirtileri

Normal susuzluğunuzun mu, yoksa polidipsiye bağlı aşırı bir susuzluğunuzun mu olduğunu anlamaya çalışırken, ikisi arasındaki farkları bilmek faydalı olabilir. Aşırı susuzluk, bol miktarda sıvı içtikten sonra bile devam eden, su veya diğer sıvıları içmek için anormal bir dürtüye sahip olduğunuzda ortaya çıkar. Bununla birlikte; dehidrasyon, egzersiz veya hastalık sonucu olabilen normal susuzluk, eksik sıvıları tamamladıktan sonra genellikle azalır.

Aşırı susuzluk, idrar çıkışınızı ve rengini gözlemleyerek de normal susuzluktan ayırt edilebilir. Örneğin, polidipsiniz varsa, ortalama bir insanın idrar çıkışı günde yaklaşık 1.5 litre iken, günde 12 litreye kadar su çıkarabilirsiniz [11]. Bu aşırı idrar üretimi, genellikle polidipsinin açık bir işaretidir.

Ayrıca idrarınızın renginde bir fark görebilirsiniz. Dehidrate olmuş kişilerin idrarı tipik olarak daha koyu renktedir. Ayrıca normalden daha az idrar yapabilirler [12]. Bu arada, polidipsiniz varsa, aşırı sıvı alımı nedeniyle idrarınız muhtemelen seyreltilir ve rengi açık olabilir [1].

Altta yatan nedene bağlı olabileceğinden, polidipsi ile birlikte meydana gelebilecek diğer belirti ve semptomlar şunları içerebilir [13,1]:

• Yorgunluk
• Ağız kuruluğu
• Bitkinlik
• Mide bulantısı veya kusma
• Bulanık görme
• Titreme (Tremors)
• Baş dönmesi
• Bilinç bulanıklığı
• Uyuşukluk
• Nöbetler

Polidipsinin Tedavisi

Polidipsi tedavisi, büyük ölçüde altta yatan sebepten etkilenir. Sağlık uzmanınız, eğer aşırı susamanızın nedenini bilmiyorsanız, idrar tahlili ve kan testleri de dahil olmak üzere bazı tanı testleri yapacaktır [9].

Eğer sağlık uzmanınız, diabetes mellitus’un polidipsiye neden olduğunu tespit ederse, sizden egzersiz ve diyetle ilgili yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız istenecektir. Ayrıca sağlık uzmanınız kan şekerinizi kontrol altında tutmanıza yardımcı olacak ilaçlar da yazabilir. İlaç türü, tip 1 diyabete mi yoksa tip 2 diyabete mi sahip olduğunuza bağlı olarak değişecektir. Örneğin, tip 1 diyabet genellikle insülin ile tedavi edilirken, tip 2 diyabet sıklıkla metformin ile tedavi edilir [14].

Diabetes insipidus için size laboratuvar ortamında üretilen desmopressin hormonu reçete edilebilir. Burun spreyi, hap veya enjeksiyon şeklinde olabilen bu ilaç, vücudunuzun üretmediği vazopressinin yerini alır [13].

Eğer aşırı su içmeye yönlendiren sebep zihinsel sorun ise sağlık uzmanınız; ilacın bozukluğu yönetmenize yardım etmesi veya aşırı miktarda su içme dürtüsünü yönetmeyi öğrenmeniz gibi gerekli tedaviyi almanız için bir psikoloğa ya da terapiste görünmenizi önerebilir [4].

Polidipsi Komplikasyonları

Vücudunuzdaki sıvı dengesi, böbreklerinizi, kan basıncınızı, kalp atış hızınızı ve daha pek çoğunu etkileyebilecek, oldukça düzenli bir süreçtir. Bu sebeplerden ötürü polidipsi, sağlığınız açısından bazı komplikasyonlara ve risklere neden olabilir [15].

Polidipsi komplikasyonlarından biri hiponatremi veya su zehirlenmesidir. Hiponatremi, su alımınız böbreklerinizin sıvıyı elimine etme yeteneğini aştığında gelişir [16] . Bu durum nadir olsa da hayatı tehdit edebilir ve mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, kafa karışıklığı, deliryum, nöbet, koma ve hatta ölüme neden olabilir [4].

Psikojenik polidipsiniz varsa, inkontinans (idrar tutamama) ve enürezis (gece veya gündüz görülen istemsiz idrar yapma) riski de taşırsınız. Daha şiddetli vakalarda böbrek ve konjestif kalp yetmezliği risklerinin yanı sıra osteoporoz ve patolojik kırık riski de vardır [17,18].

Ne Zaman Bir Sağlık Kuruluşuna Başvurmalısınız?

Yoğun egzersizin ardından, tuzlu yiyecekler yedikten sonra veya çok terledikten sonra gerçekten susamak normaldir. Bu susuzluk, su içerek hafifletilebilir. Ancak susuzluğunuz bilinen bir sebepten ötürü değilse ve uzun süre geçmiyorsa, bir sağlık uzmanına görünmek isteyebilirsiniz [9].

Susuzluğunuz çok yoğunsa ve ne kadar çok içerseniz için susuzluğunuz geçmiyorsa bu özellikle önemlidir. Ayrıca sık idrara çıkıp çıkmadığınızı da not etmelisiniz. Bu belirtiler, teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi gereken altta yatan bir tıbbi durumun sonucu olabilir [9].

Aşırı susuzluğunuzun yanı sıra yorgunluk veya bulanık görme gibi diğer semptomlar da yaşıyorsanız, bir sağlık uzmanına da görünmelisiniz [9].

Hızlı Bir Özet

Polidipsi, kişinin aşırı susuzluk hissetmesidir. Bu aşırı susuzluktan dolayı polidipsisi olan kişiler bol miktarda su tüketir. Diyabet gibi bir fiziksel durum veya şizofreni gibi bir akıl sağlığı sorunu polidipsiye neden olabilir. Susuzluğunuzu gidermek için içtiğiniz aşırı miktardaki sıvı, tehlikeli risklere ve yan etkilere yol açabilir. Bu nedenle altta yatan sebepleri belirlemek ve tedavi etmek esastır.

Kaynaklar

Ethicwater.com.tr, makalelerimizdeki gerçekleri desteklemek için hakemli çalışmalar da dahil olmak üzere yalnızca yüksek kaliteli kaynakları kullanır.

1. Kotagiri R, Sridharan GK. Birincil polidipsi. İçinde: StatPearls. StatPearls Yayıncılık; 2022.
2. Gill M, McCauley M. Psikojenik polidipsi: Kötüleşen psikotik semptomların sonucu veya nedeni? Su zehirlenmesinin sonuçları ile ilgili bir olgu sunumu. Vaka Temsilcisi Psikiyatrisi. 2015;2015. doi:10.1155/2015/846459
3. Armstrong L, Johnson E. Su alımı, su dengesi ve zor günlük su gereksinimi. Besinler. 2018; 10(12):1928. doi:10.3390/nu10121928
4. Bhatia MS, Goyal A, Saha R, Doval N. Psikojenik polidipsi: Yönetim zorlukları. Şangay Kemer Psikiyatrisi. 2017; 29(3):180-183. doi:10.11919/j.issn.1002-0829.216106
5. Amerikan Diyabet Derneği. Diabetes mellitusun tanısı ve sınıflandırılması. Diyabet Bakımı. 2014; 37(Supplement_1):S81-S90. doi:10.2337/dc14-S081
6. Ulusal Yaşlanma Konseyi. Yaşlı erişkinlerde diyabetin 10 uyarı işareti nedir?
7. Kalra S, Zargar A, Jain S, et al. Diabetes insipidus: Diğer diyabet. Hintli J Endocr Metab. 2016; 20(1):9. doi:10.4103/2230-8210.172273
8. Marques P, Gunawardana K, Grossman A. Gebelikte geçici diabetes insipidus. Endokrinol Diyabet Metab Vaka Temsilcisi 2015;2015:150078. doi:10.1530/EDM-15-0078
9. MedlinePlus. Susuzluk – aşırı.
10. López-Álvarez J, Sevilla-Llewellyn-Jones J, Agüera-Ortiz L. Geriatrik psikofarmakolojide antikolinerjik ilaçlar. Ön Neurosci. 2019;13. doi:10.3389/fnins.2019.01309
11. Kaufman DP, Basit H, Knohl SJ. Fizyoloji, glomerüler filtrasyon hızı. İçinde: StatPearls. StatPearls Yayıncılık; 2022.
12. MedlinePlus. Dehidrasyon.
13. Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Diabetes insipidus.
14. Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. İnsülin, ilaçlar ve diğer diyabet tedavileri.
15. Roumelioti ME, Glew RH, Khitan ZJ, et al. Tıpta sıvı dengesi kavramları: İlkeler ve uygulama. Dünya J Nefrol. 2018; 7(1):1-28. doi:10.5527/wjn.v7.i1.1
16. Joo MA, Kim EY. Bir çocuk istismarı biçimi olarak aşırı su alımından kaynaklanan hiponatremi. Ann Pediatr Endokrinol Metab. 2013; 18(2):95-98. doi:10.6065/apem.2013.18.2.95
17. İngiliz Tıp Dergisi, En İyi Uygulama. Psikojenik polidipsi.
18. Ahmadi L, Goldman MB. Birincil polidipsi: Güncelleme. En İyi Uygulama Res Clin Endocrinol Metab. 2020; 34(5):101469. doi:10.1016/j.beem.2020.101469