Böbrek Taşı Nasıl Oluşur?

Böbrek taşı, idrarınızda kalsiyum ve ürik asit gibi belirli minerallerin seviyeleri yüksek olduğunda böbreklerde oluşan katı birikintilerdir. Bu, idrarınızdaki aşırı atık miktarı kristalleştiğinde (kristal oluşumu başladığında) ve yavaşça taş haline geldiğinde meydana gelebilir. Belirli beslenme düzenlerine sahip olmak veya bazı ilaçları almak da dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle böbrek taşı geliştirebilirsiniz. [1,2]

Araştırmacılar, ABD nüfusunun %6 ila %11’inin yaşamlarının bir noktasında böbrek taşı geliştirdiğini tahmin ediyor.[1] Bu nedenle, bu durumun risk faktörlerini ve nedenlerini bilmek, bazen böbrek taşlarını önlemenize ve bir sağlık uzmanından ne zaman yardım almanız gerektiğini anlamanıza yardımcı olabilir.

Beslenme Düzeni

Yüksek sodyum (tuz) ve hayvansal et içeren diyetler böbrek taşı geliştirme riskinizi artırabilir. Aşırı miktarda hayvansal et yemek, idrarınızdaki asit miktarını yükselterek böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilir. Buna ek olarak, idrarınızda çok fazla kalsiyum bulunması da böbrek taşlarının önemli bir nedenidir. Yüksek sodyumlu diyetler, idrarınızın kalsiyumu yeniden emmesini engelleyebilir ve bu durum idrarınızda kalsiyum taşkınlığına yol açarak taş geliştirme riskinizi artırabilir. [3]

İdrarınızdaki kalsiyum miktarını, diyetinizdeki kalsiyumu azaltarak düşüremeyeceğinizi belirtmek önemlidir. Hatta, süt ve yoğurt gibi besinlerde bulunan kalsiyum, yüksek miktarda kalsiyumun doğrudan bir nedeni değildir ve kemik sağlığını korumak için diyetinizde yeteri kadar kalsiyum bulunması gerekir. [4] Uzmanlar ise, hayvansal protein ve sodyum alımınızı azaltırken, kalsiyum ve su tüketiminizi düzenleyerek böbrek taşı riskinizi azaltabileceğiniz konusunda hemfikir. [3]

Düşük İdrar Hacmi

Bazen, vücudunuzda yeterince idrar olmadığında böbrek taşları oluşabilir. Böbreklerinizde az miktarda idrar varsa, bu idrar mineraller bakımından yoğunlaşabilir. Bu durumda, taş geliştirme riskiniz artabilir. Düşük idrar hacmine sahip olmanızın birkaç nedeni olabilir: [4]

• Vücut ağırlığınız için önerilen su miktarını içmemek
• Çevresel nedenler veya tıbbi durumlardan dolayı dehidrasyon yaşamak
• Sıvılarınızı yenilemeden ve yeterince su içmeden egzersiz yapmak

Tıbbi Durumlar

Üriner sistemle ilgili veya ilgisiz bazı tıbbi durumlar, böbrek taşı riskinizi artırabilir. Böbrek hastalıkları ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları (İYE), böbrek taşlarının yaygın nedenleridir. Ancak, aşağıdaki gibi başka sağlık koşulları da riskinizi artırabilir: [1]

• Enflamatuar bağırsak hastalığı
• Hiperparatiroidizm
• Gut hastalığı
• Obezite

İlaçlar

Bazı reçeteli ve reçetesiz satılan ilaçlar böbrek taşı oluşma ihtimalinizi artırabilir. Bunlar şunları içerir: [5,1]

• Diüretikler (idrar söktürücü ilaçlar)
• Kalsiyum antasitleri
• C Vitamini takviyeleri
• Topamax (topiramate) – epilepsi için bir ilaç
• Yüksek tansiyon için ilaçlar: Kalsiyum kanal blokerleri, anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri ve anjiyotensin II reseptör blokerleri (ARB’ler)

Böbrek Taşları Kalıtsal mıdır?

Araştırmalar, kardeşe veya ebeveyne böbrek taşı geçmişinin bulunmasının, sizin de böbrek taşı geliştirme olasılığınızı artırdığını gösteriyor. Ancak, böbrek taşlarının kalıtsal veya genetik yapısı hakkında hala bilinmeyen birçok şey var. [6]

Uzmanların şu ana kadar bildikleri şunlardır: Sistinden oluşan böbrek taşları en az görülen taş türüdür, ancak aynı zamanda insanların ebeveynlerinden miras aldıkları en yaygın taşlardır. Özellikle, bu böbrek taşları, sistinüri olarak bilinen ve sistin adı verilen bir proteinin birikmesinden dolayı taşlara neden olan nadir bir genetik bozukluğun sonucu olarak gelişebilir. Ebeveynlerinizin her ikisinde de sistinüriye (SLC3A1 ve SLC7A9) neden olabilecek genler varsa, taş geliştirme riskiniz artabilir. [2,7,8]

Kimlerde Böbrek Taşı Görülür?

Bol su içmek, dengeli beslenmek ve altta yatan herhangi bir durumu tedavi etmek böbrek taşı yaşama riskinizi azaltmanıza yardımcı olurken, bazen kontrolünüz dışındaki nedenlerle de böbrek taşı geliştirebilirsiniz. Bunlar şunları içerir:

• Yaş: Yaşınız ilerledikçe böbrek taşı geliştirme olasılığınız artar. Genel olarak, 60 yaşın üzerindeki kişiler, genç yetişkinlere kıyasla daha yüksek taş geliştirme riskine sahiptir. Özellikle doğuştan erkek olarak atanan ve 80 yaş veya üzerinde olanlar en yüksek böbrek taşı riskine sahiptir. [9]
• Cinsiyet: Böbrek taşları her iki cinsiyette de yaygındır. Tarihsel olarak, erkeklerde daha fazla böbrek taşı vakası görülmüştür. Ancak, son çalışmalar erkekler ve kadınlar arasında benzer böbrek taşı oranları gösteriyor. [10] Araştırmalar, ABD’de kadınların %6’sının ve erkeklerin %11’inin yaşamları boyunca en az bir kez böbrek taşı oluşturabileceğini tahmin ediyor. [1]
• Hamileler: Hamile kişiler, ikinci veya üçüncü trimester dönemlerinde böbrek taşı geliştirmeye daha yatkın olabilirler. [11]

Hızlı Bir Özet

Böbrek taşları, idrarınızda doğal olarak bulunan belirli mineraller (kalsiyum ve ürik asit gibi) yeterince yüksek seviyelere ulaştığında ve sertleştiğinde oluşur. Yüksek sodyumlu beslenme, düşük idrar hacmi veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi bazı tıbbi durumlar dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle böbrek taşları geliştirebilirsiniz. Bazı araştırmalar ayrıca belirli böbrek taşı türlerinin genetik olabileceğini de gösteriyor. 60 yaşın üzerindeyseniz ve doğumda erkek olarak atandıysanız, taş geliştirme riskiniz artabilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Çok su içseniz bile böbrek taşı olabilir mi?

Evet. Böbreğinizin atıkları idrarınızdan atmasına yardımcı olduğu için uygun seviyelerde hidrasyonu sağlamak önemlidir. Ancak dehidrasyon, böbrek taşlarının olası nedenlerinden sadece biridir. Belirli ilaçlar alıyorsanız veya idrarınızdaki mineral içeriğini etkileyen genetik bir durumunuz varsa, sadece yeterli su içmek böbrek taşlarını önlemeyebilir.

Böbrek taşlarını tedavi etmenin en iyi yolu nedir?

Çok küçük taşları, sıvı ve ağrı kesici ilaç kombinasyonu ile evde tedavi edebilirsiniz. Ancak bir taş geçemeyecek kadar büyükse, şiddetli ağrıya neden oluyorsa veya böbrek sağlığınızı engelliyorsa ameliyat gerekebilir. [4]

Böbrek taşı ağrısı tipik olarak ne kadar sürer?

Çoğu böbrek taşı, dört ila altı hafta içinde kendiliğinden geçer. Bir taşın geçmesini bekliyorsanız ve ağrı kontrol edilemeyecek kadar şiddetli hale gelirse, sağlık uzmanınızla iletişime geçin. Ağrıya yardımcı olacak veya taşın daha hızlı geçmesini sağlayacak ek ilaçlar yazabilirler. Ayrıca, cerrahi konsültasyon için sizi bir üroloğa yönlendirebilirler. [4]

Kaynaklar

Ethicwater.com.tr, makalelerimizdeki gerçekleri desteklemek için hakemli çalışmalar da dahil olmak üzere yalnızca yüksek kaliteli kaynakları kullanır.

1. Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Böbrek Taşları için Tanım ve Gerçekler.
2. Ulusal Böbrek Vakfı. Böbrek taşları.
3. Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Böbrek Taşları için Yeme, Diyet ve Beslenme.
4. Üroloji Bakım Vakfı. Böbrek Taşları Nedir?
5. Fuster DG. Antihipertansif ilaç ve böbrek taşı riski: Kanada uyandırma çağrısı. Hipertens Arş. 2017; 40(9):807-808. doi:10.1038/sa.2017.50
6. MedlinePlus. Böbrek taşları.
7. Ulusal Translasyonel Bilimleri Geliştirme Merkezi. Sistinüri.
8. Edvardsson VO, Goldfarb DS, Lieske JC, et al. Böbrek taşlarının ve kronik böbrek hastalığının kalıtsal nedenleri. Pediatr Nefrol. 2013; 28(10):1923-1942. doi:10.1007/s00467-012-2329-z
9. Stamatelou K, Goldfarb DS. Böbrek taşlarının epidemiyolojisi. Sağlık Hizmetleri (Basel). 2023; 11(3):424. doi:10.3390/sağlık11030424
10. Gillams K, Juliebø-Jones P, Juliebø SØ, Somani BK. Böbrek taşı hastalığında (Ksd) cinsiyet farklılıkları: sistematik bir incelemeden elde edilen bulgular. Curr Urol Temsilci 2021; 22(10):50. doi:10.1007/s11934-021-01066-6
11. Üroloji Bakım Vakfı. Hamilelik ve böbrek taşları.