BPA Nedir?

Bisfenol-A (BPA nedir), plastik üretiminde kullanılan ve gıda kapları, biberonlar ve plastik su şişeleri dahil olmak üzere birçok ticari ürüne eklenen endüstriyel bir kimyasaldır.

Muhtemelen günümüzde satın aldığınız çoğu plastiğin “BPA içermez” şeklinde etiketlendiğini görmüşsünüzdür. Ancak bunun tam olarak ne anlama geldiğini ve neden önemli olduğunu merak ediyor olabilirsiniz.

BPA, 1960’lardan beri gıda ambalajları ve ev mutfak kullanımında güçlü ve dayanıklı plastikler üretmek için kullanılmaktadır (1).

Bazı insanlar BPA’nın yiyecek ve içeceklere sızma kabiliyeti konusunda endişe duymaktadır ve bazı araştırmalar BPA’ya maruz kalmanın bir dizi sağlık sorununa yol açabileceğini düşündürmektedir.

Bu makale, BPA ve potansiyel sağlık etkileri hakkında ayrıntılı bir inceleme sunmaktadır.

İnsanlar Neden BPA Hakkında Endişeleniyor?

Birçok insan BPA maruziyeti konusunda endişe duymaktadır. Bu endişenin ana sebeplerinden biri, BPA’nın yiyecek veya içecek kaplarından sızabilmesi ve tükettiğiniz yiyecek veya içeceklere karışabilmesidir.

Bu durum, özellikle konserve domates veya şişelenmiş su gibi BPA içeren kaplarda uzun süre saklanabilen yiyecek veya içecekler için geçerlidir.

Bu, ısıtılabilen plastikleri de içerir, çünkü ısı daha fazla BPA’nın sızmasına neden olabilir – örneğin, plastik kaselerde mikrodalgada ısıtılması amaçlanan yiyecekler veya plastik bardaklarda mikrodalgada ısıtılan içecekler (2).

Hatta, BPA maruziyeti o kadar yaygındır ki araştırmalar, 6 yaşından büyük çoğu insanın idrarında ölçülebilir miktarda BPA bulunduğunu göstermektedir. Bir çalışma, 2 yaşın altındaki Koreli çocukların yaklaşık %85’inin idrarında tespit edilebilir düzeyde BPA bulunduğunu bulmuştur (3, 4).

Araştırmacılar, BPA maruziyetinin bir dizi sağlık sorunuyla bağlantılı olduğunu bulmuşlardır, çünkü BPA kısmen östrojen hormonunun yapısını ve işlevini taklit eder (5).

Bu, BPA’nın östrojen reseptörlerine bağlanabileceği ve büyüme, hücre onarımı, fetal gelişim, enerji seviyeleri ve üreme gibi vücut süreçlerini etkileyebileceği anlamına gelir.

Ek olarak, BPA, tiroidinizdeki reseptörler gibi diğer hormon reseptörleriyle de etkileşime girerek işlevlerini değiştirebilir (6).

Vücudunuz hormon seviyelerindeki değişikliklere karşı hassastır, bu nedenle BPA’nın östrojeni taklit etme veya diğer hormonları etkileme yeteneğinin sağlığı etkilediği düşünülmektedir.

BPA Maruziyeti ve Güvenli Seviyeleri

ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) 2014 tarihli bir raporuna göre, günlük vücut ağırlığının kilogramı başına 5 mg’dan (pound başına 2.25 mg) daha az BPA maruziyeti güvenlidir (7).

Çoğu insan, günlük vücut ağırlığının kilogramı başına yalnızca 0,2-0,5 mikrogram (pound başına 0,1-2,2 mikrogram) BPA’ya maruz kalmaktadır (7).

Aslında FDA, 2012 yılında bebek maması kutularında, biberonlarda ve suluklarda BPA kullanımını yasaklamasına rağmen, BPA’yı hala gıda ambalajında güvenli bir katkı maddesi olarak kabul etmektedir (1).

Bununla birlikte, bazı yeni araştırmalar, BPA maruziyetinin – belirlenmiş “güvenli” seviyelerde bile – çeşitli sağlık sorunlarına neden olabileceğini veya katkıda bulunabileceğini düşündürmektedir (8).

Yine de, BPA maruziyeti için gerçek bir güvenlik eşiği olup olmadığını veya herhangi bir maruziyet seviyesinde zarar verip veremeyeceğini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var.

ÖZET

BPA birçok plastik üründe bulunur ve ne yazık ki yiyecek ve içeceklere sızabilir ve ardından vücudumuz tarafından emilebilir. Östrojen benzeri bir bileşik olarak bazı sağlık sorunlarına neden olabilir.

Hangi Ürünler BPA İçerebilir?

BPA içerebilecek yaygın ürünler şunlardır (9):

• Plastik kaplarda paketlenmiş ürünler
• Konserve yiyecekler
• Tuvalet malzemeleri
• Adet ürünleri
• Termal yazıcı fişleri
• CD ve DVD’ler
• Ev elektroniği
• Gözlük camları
• Spor malzemeleri
• Diş dolgu sızdırmazlık malzemeleri

Hatta bazı içme suyu borularının iç yüzeyi BPA içeren epoksi reçinelerle kaplıdır (3).

Genellikle, BPA içerebilecek kaplar geri dönüşüm kodu 3 veya 7 ile işaretlenmiştir (3).

ÖZET

BPA, yaygın olarak kullanılan birçok plastik ve kâğıt üründe bulunabilir.

BPA Maruziyetinin Potansiyel Sağlık Etkileri

Erkeklerde ve kadınlarda kısırlığa neden olabilir

BPA, erkek ve kadın doğurganlığının çeşitli yönlerini etkileyebilir.

Bir fitoöstrojen veya östrojeni taklit eden bitki bazlı bir bileşik olarak hem erkeklerde hem de kadınlarda östrojen reseptörleri üzerinde hareket ederek inflamasyonu teşvik edebilir veya oksidatif stres adı verilen bir süreçle hücrelere zarar verebilir (10).

Hasar farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bir çalışmada, BPA ile işlenmiş içme suyu verilen erkek farelerin, normal içme suyu verilen farelere kıyasla daha düşük testosteron seviyelerine, azalmış sperm kalitesine ve daha fazla kısırlığa sahip olduğu görülmüştür (11).

Dişi farelerde araştırmacılar, BPA’ya maruz kalmanın östradiol hormonunu azaltarak, sağlıklı yumurta sayısını azaltarak ve döllenmiş bir yumurtanın rahim duvarına yerleşme yeteneğini olumsuz etkileyerek doğurganlığı azalttığını bulmuşlardır (12).

“Erken olgunlaşma” olarak bilinen bir kavramda, BPA maruziyeti kadın üreme sistemini erken yaşlandırarak hormon değişikliklerine ve doğurganlığın azalmasına neden oluyor gibi görünmektedir (12).

BPA ayrıca hayvan çalışmalarda endometriozis ve polikistik over sendromu (PCOS) ile ilişkilendirilmiştir (12).

Bu tür etkiler dikkate değer olsa da, kanıtları güçlendirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Elimizdeki kanıtların çoğu fare çalışmalardan elde edilmiştir, bu nedenle BPA’nın insan doğurganlığını nasıl etkilediğinin kesin bir göstergesi değildir (13).

Obezite, kalp hastalığı ve tip 2 diyabet ile bağlantılı

BPA’nın inflamatuar etkileri, kalp hastalığı ve tip 2 diyabetin gelişmesiyle birlikte istenmeyen kilo alımına katkıda bulunabilir.

BPA, östrojen reseptörlerine bağlanmanın yanı sıra, diğer hormon reseptörlerine bağlanarak adipogeneze (yağ birikimi) neden olabilir (14, 15).

BPA ayrıca mitokondriye (hücrelerinizin her birindeki enerji fabrikaları) zarar vererek vücudunuzda strese neden olabilir. Stres, kronik inflamasyona yol açabilir, bu da vücudunuzun kilonuzu, iştahınızı ve hormon seviyelerinizi düzenleme şeklini değiştirebilen bir bağışıklık tepkisidir (15).

Kronik inflamasyon, obezite, kalp hastalığı ve tip 2 diyabet riskinin artmasıyla bağlantılıdır (16).

Diğer sağlık sorunlarına neden olabilir

Kısırlıkla olan bağlantısına ek olarak, BPA ve diğer plastikler doğum kusurları ve çocukluk çağı sağlık sorunları ile ilişkili olabilir.

Plastiklerin sağlıklı embriyo, fetüs veya çocukluk gelişimini bozmasının birçok farklı yolu vardır, çünkü plasentaya ve anne sütüne geçebilir (14).

Gelişmekte olan fetüsler BPA’yı parçalayamaz, bu da onları maruziyete karşı daha duyarlı hale getirir. Bazı kanıtlar, rahimdeki BPA maruziyetinin gen ekspresyonunu etkileyebileceğini ve bunun da obezite riskinin artması ve metabolik hastalık dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına katkıda bulunabileceğini düşündürmektedir (14).

Düşük düzeyde BPA maruziyeti, yumurtalık kanseri, meme kanseri, prostat kanseri ve kolon kanseri dahil olmak üzere belirli kanserlerin gelişimiyle de ilişkilendirilmiştir. Ek olarak, test tüpü çalışmalarından elde edilen bazı kanıtlar, BPA’nın kemoterapi ilaçlarını daha az etkili hale getirebileceğini düşündürmektedir (17).

Ancak, BPA maruziyetinin insanlar üzerindeki etkilerini daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu unutmayın.

ÖZET

BPA maruziyeti, kısırlık, obezite, kalp hastalığı, tip 2 diyabet ve kanser dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir.

BPA Maruziyetini en aza indirme

Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, BPA bazı olumsuz etkilerle bağlantılı gibi görünmektedir. BPA’ya maruziyetinizi sınırlamak isteyebilirsiniz.

Tamamen ortadan kaldırmak imkânsız olsa da maruziyetinizi azaltmanın bazı etkili yolları vardır:

• “BPA içermez” etiketli olmayan paketlenmiş gıdaları sınırlandırın. Çoğunlukla taze, tam gıdalar tüketin. 3 veya 7 geri dönüşüm numaralı plastik kaplarda paketlenmiş konserve veya paketlenmiş gıdaları sınırlandırın. Ancak, daha sonra tartışacağımız gibi, BPA içermeyen ambalajlar da yeterli bir çözüm olmayabilir.
• Cam şişelerden için. Sıvıları plastik şişeler veya kutular yerine cam şişelerde satın alın ve plastik biberonlar yerine cam biberonlar kullanın.
• Oyuncaklar konusunda seçici olun. Çocuklar için satın aldığınız tüm plastik oyuncakların BPA içermeyen malzemeden yapıldığından emin olun- özellikle küçüklerin çiğneme veya emme olasılığı olan oyuncaklar.
• Plastiği mikrodalgada ısıtmayın. BPA içeren plastikleri ısıtmak daha fazla BPA sızmasına neden olabileceğinden, yiyecekleri plastik yerine camda mikrodalgada ısıtın ve saklayın (2).

ÖZET

Beslenme ve çevrenizden BPA’ya maruziyetinizi azaltmanın birkaç basit yolu vardır. “BPA içermez” etiketini taşımayan kâğıt ve plastik ürünlerin kullanımınızı sınırlamak iyi bir başlangıç noktasıdır.

BPA Alternatifleri Güvenli mi?

Birçok BPA içermeyen ürünün, BPA yerine yapı ve işlev olarak BPA’ya benzer, ancak güvenlikleri konusunda henüz yoğun bir şekilde çalışılmamış olan bisfenol-S (BPS) veya bisfenol-F (BPF) bileşiklerini kullandığını belirtmekte fayda var.

Bununla birlikte, mevcut araştırmalar, küçük konsantrasyonlarda bile BPS ve BPF’nin gıdalara sızabileceğini ve BPA’ya benzer şekilde hücrelerinizin işlevini bozabileceğini düşündürmektedir. Bu nedenle, BPA içermeyen plastikler yeterli bir çözüm olmayabilir (2, 18).

Daha iyi bir alternatif, özellikle yiyecek ve içecekler için plastikleri tamamen sınırlamak veya bunlardan kaçınmak olabilir.

Bu, plastik içme şişelerinin cam veya paslanmaz çelikle değiştirilmesi, plastik şişelerde satılan sulardan kaçınılması ve BPA içeren plastiklerle kaplı plastik veya kutularda paketlenmeyen yiyeceklerin satın alınması anlamına gelir.

Tüm plastik kaplarınızı veya ev malzemelerinizi değiştirmek göz korkutucu görünebilir, ancak bunu yapmanıza yardımcı olacak her zamankinden daha fazla seçenek mevcuttur.

Çocuklar için artık cam veya paslanmaz çelik biberonlar veya su şişeleri satın alabilirsiniz ve birçok marka, okul yemekleri için mükemmel olan çocuk dostu, paslanmaz çelik beslenme kutuları satmaktadır.

Gıda üreticileri de plastik veya plastik kaplı ambalajlardan uzaklaşmaktadır. Eskiden plastik ambalajlarda paketlenen daha fazla ürün artık cam, karton veya biyolojik olarak parçalanabilen malzemelerde paketlenmiş olarak bulabilirsiniz.

ÖZET

BPS ve BPF gibi BPA alternatifleri, “BPA içermez” etiketli ürünlere yaygın olarak eklenmelerine rağmen güvenli olmayabilir.

Özetle

Kanıtlar ışığında, BPA maruziyetinizi sınırlamak için bazı adımlar atmak en iyisidir.

Özellikle hamile kişiler, özellikle hamileliğin erken dönemlerinde BPA’dan kaçınmaktan fayda görebilir.

Diğerleri için, ara sıra plastik bir şişeden içmek veya konserve bir kutudan yiyecek yemek panik yapmak için bir neden değildir. Bununla birlikte, plastik kapları cam veya paslanmaz çelikle değiştirmek, uzun vadede sağlığınızı destekleyebilecek küçük bir değişikliktir.

Taze, bütün ve minimum işlenmiş gıdalar yemeyi hedeflerseniz, BPA maruziyetinizi otomatik olarak sınırlayacaksınız.

Küçük bir öneri: Bugün evinizde yaygın olarak kullanılan plastik eşyalara plastiksiz alternatifler araştırmak için birkaç dakikanızı ayırın. Bir anda tamamen plastiksiz olmaya çalışmak yerine, evdeki birkaç eşyayı değiştirmek stressiz bir başlangıç yapmanın harika bir yoludur.

Kaynaklar:

1. https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/bisphenol-bpa-use-food-contact-application
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29172986/
3. https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/sya-bpa/index.cfm
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32380592/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27717745/
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31884733/
7. https://www.fda.gov/media/90124/download
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6823117/
9. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25813067/
10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32397641/
11. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32777607/
12. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32171313/
13. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25619032
14. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32476245/
15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7460848/
16. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27803762/
17. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30848227/
18. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25775505